શિક્ષણ: ૨૦૨૫થી UG-PG કોર્સ માટે UGCના નવા નિયમો લાગુ, વર્ષમાં બે વાર પ્રવેશની સુવિધા…

યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ્સ કમિશન (UGC) એ ભારતીય ઉચ્ચ શિક્ષણ પ્રણાલીમાં મોટા ફેરફારોની જાહેરાત કરી છે. વર્ષ ૨૦૨૫ થી શરૂ થતા અંડરગ્રેજ્યુએશન (UG) અને અનુસ્નાતક (PG) અભ્યાસક્રમો માટે નવા નિયમો લાગુ કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. આ ફેરફારો રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ (NEP) ૨૦૨૦ ના અમલીકરણના ભાગરૂપે કરવામાં આવ્યા છે, જેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય વિદ્યાર્થીઓ માટે અભ્યાસને વધુ લવચીક, સુગમ અને કૌશલ્ય આધારિત બનાવવાનો છે.

મલ્ટિપલ એન્ટ્રી અને એક્ઝિટ સિસ્ટમ:

UGCના નવા નિયમોમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ ફેરફાર ‘મલ્ટિપલ એન્ટ્રી અને એક્ઝિટ સિસ્ટમ’ છે. આ સિસ્ટમ અંતર્ગત વિદ્યાર્થીઓ પોતાની અનુકૂળતા મુજબ અભ્યાસના કોઈપણ તબક્કે, એટલે કે એક વર્ષ, બે વર્ષ, ત્રણ વર્ષ કે ચાર વર્ષ પછી અભ્યાસ છોડી શકે છે. ખાસ વાત એ છે કે તેમનો અભ્યાસ વ્યર્થ નહીં જાય. અભ્યાસ છોડવાના સમયગાળા અને ક્રેડિટ્સના આધારે તેમને પ્રમાણપત્ર, ડિપ્લોમા અથવા ડિગ્રી પ્રદાન કરવામાં આવશે. આ સિસ્ટમનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે વિદ્યાર્થીઓ ભવિષ્યમાં ગમે ત્યારે પાછા આવીને જ્યાંથી અભ્યાસ છોડ્યો હતો, ત્યાંથી ફરી પોતાનો અભ્યાસ શરૂ કરી શકે છે. આનાથી વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસમાં વધુ સ્વતંત્રતા અને નવી તકો મળશે.

ક્રેડિટ સિસ્ટમ અને ડિગ્રીનું માળખું (NEP મુજબ):

નવી સિસ્ટમમાં ‘ક્રેડિટ સિસ્ટમ’ને વધુ મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે. વિદ્યાર્થીઓને દરેક વિષયના અભ્યાસ માટે ચોક્કસ ક્રેડિટ્સ આપવામાં આવશે. આ તમામ ક્રેડિટ્સ ‘એકેડેમિક બેંક ઓફ ક્રેડિટ્સ’ (ABC) નામના ડિજિટલ પ્લેટફોર્મમાં સુરક્ષિત રીતે જમા કરવામાં આવશે. આ ABC માં જમા થયેલી ક્રેડિટ્સનો ઉપયોગ વિદ્યાર્થીઓ ભારતની કોઈપણ માન્યતા પ્રાપ્ત કોલેજ અથવા યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ માટે જમા કરાવવા, ટ્રાન્સફર કરવા અથવા ઉપયોગ કરવા માટે કરી શકશે.

નવી સિસ્ટમ મુજબ, અભ્યાસ પૂર્ણ કરવા પર મળતી લાયકાત ક્રેડિટ્સ અને અભ્યાસના સમયગાળા પર આધાર રાખશે:

• ૧ વર્ષનો અભ્યાસ પૂર્ણ કરવા પર (અંદાજે ૪૦ ક્રેડિટ્સ) – પ્રમાણપત્ર (Certificate) મળશે.
• ૨ વર્ષનો અભ્યાસ પૂર્ણ કરવા પર (અંદાજે ૮૦ ક્રેડિટ્સ) – ડિપ્લોમા (Diploma) આપવામાં આવશે.
• ૩ વર્ષનો અભ્યાસ પૂર્ણ કરવા પર (અંદાજે ૧૨૦ ક્રેડિટ્સ) – વિદ્યાર્થીને સામાન્ય ડિગ્રી (General Degree) પ્રાપ્ત થશે.
• ૪ વર્ષનો અભ્યાસ પૂર્ણ કરવા પર (અંદાજે ૧૬૦ ક્રેડિટ્સ) – વિદ્યાર્થીને ઓનર્સ ડિગ્રી (Honours Degree) અથવા સંશોધન સાથે ઓનર્સ ડિગ્રી (Honours Degree with Research) આપવામાં આવશે.

અભ્યાસમાં વધુ સરળતા, બે કોર્સ એકસાથે અને કૌશલ્ય આધારિત શિક્ષણ:

અભ્યાસને સરળ બનાવવા માટે UGC એ ક્રેડિટ સિસ્ટમમાં અન્ય મોટા ફેરફારો પણ કર્યા છે. હવે વિદ્યાર્થીઓને એકસાથે બે અલગ-અલગ UG અથવા PG કોર્સ કરવાની સુવિધા પણ મળશે. આ કોર્સ ભલે જુદી જુદી કોલેજ અથવા યુનિવર્સિટીમાંથી હોય કે અલગ-અલગ ફોર્મેટમાં (જેમ કે ઓનલાઈન, ઓફલાઈન અથવા ડિસ્ટન્સ લર્નિંગ) હોય, તે કરી શકાશે.

બીજો મોટો અને મહત્વપૂર્ણ ફેરફાર એ છે કે હવે અભ્યાસક્રમોમાં કૌશલ્ય આધારિત શિક્ષણ (Skill-based Education) નો પણ સમાવેશ કરવામાં આવશે. વિદ્યાર્થીઓએ તેમના મુખ્ય (કોર) વિષયોમાંથી ૫૦% ક્રેડિટ્સ લેવાની રહેશે, અને બાકીની ક્રેડિટ્સ કૌશલ્ય વિકાસ અભ્યાસક્રમો, ઇન્ટર્નશિપ્સ અથવા મલ્ટિડિસિપ્લિનરી (બહુ-વિષયક) વિષયો દ્વારા મેળવી શકાશે. આનાથી વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસની સાથે વ્યવહારુ કૌશલ્યો પણ શીખી શકશે.

વર્ષમાં બે વાર પ્રવેશની તક:

નવા નિયમો મુજબ, હવે કોલેજો અને યુનિવર્સિટીઓમાં પ્રવેશની તક વર્ષમાં બે વાર ઉપલબ્ધ થશે. પ્રવેશ જુલાઈ/ઓગસ્ટ અને જાન્યુઆરી/ફેબ્રુઆરી એમ બે સત્રમાં થઈ શકશે. આના કારણે જે વિદ્યાર્થીઓ કોઈ કારણસર એક સત્રમાં પ્રવેશ ન લઈ શકે, તેમને બીજા સત્રમાં પ્રવેશ મેળવવાની વધુ તકો મળશે અને તેમનું શૈક્ષણિક વર્ષ બગડશે નહીં.

આમ, UGC દ્વારા ૨૦૨૫ થી લાગુ કરવામાં આવનાર નવા નિયમો ભારતીય ઉચ્ચ શિક્ષણને NEP ૨૦૨૦ ના વિઝન મુજબ વિદ્યાર્થી-કેન્દ્રિત, લવચીક, કૌશલ્ય-લક્ષી અને વધુ સુલભ બનાવવાની દિશામાં એક મોટું પગલું છે. મલ્ટિપલ એન્ટ્રી-એક્ઝિટ, ક્રેડિટ બેંકિંગ, બે કોર્સ એકસાથે કરવા અને વર્ષમાં બે વાર પ્રવેશ જેવી સુવિધાઓ વિદ્યાર્થીઓને તેમના શૈક્ષણિક અને વ્યાવસાયિક ભવિષ્યને વધુ સારી રીતે ઘડવામાં મદદ કરશે.