આજે 1 જૂન, “ વિશ્વ દૂધ દિવસ”

દેશી કુળની ગાયનું દૂધ અમૃત સમાન 

દર વર્ષે 1 જૂનનાં રોજ “વિશ્વ દૂધ દિવસ” ઉજવવામાં આવે છે. સ્વાસ્થ્ય માટે દૂધ કેટલું મહત્વ રાખે છે અને ડાયટ માટે કેટલું જરૂરી છે એ વાતને સમજાવવા અને આ બાબતે લોકોને જાગરૂક કરવાના ઉદ્દેશથી આ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. પ્રાચીન કાળથી ગાયનો મહિમા અપરંપાર છે કહેવાતું હતું કે આપણા દેશમાં દુધની ગંગાઓ વહેતી હતી. ગાયનું દુધ અનમોલ તો હોય જ છે પણ તેમાં પણ ગીર ગાયનું દૂધ સર્વશ્રેષ્ઠ છે, પણ આધુનીકીકરણને કારણે સાત્વિકતા ઘટતી જાય છે ને ગાયોની ઉપેક્ષા વધતી જાય છે.

વેદપુરાણોમાં ગાયને કામધેનું કહેવાય છે કેમ કે તે મરે ત્યાં સુધી દૂધ આપતી રહે છે. ગાયનાં દૂધનાં અનેક ફાયદાઓ છે જેનો આધાર પણ વૈજ્ઞાનિક છે.1. સ્નાયુની મજબૂતાઈ : આપણા ભારતમાં પરંપરા છે કે આપણે શિશુઓ અને બાળકોને કાચું દૂધ આપીએ છીએ. જીવનનાં પ્રારંભિક તબક્કે તંદુરસ્ત સ્નાયુ બનાવવાની ક્રિયા થવી ખૂબ જરૂરી છે. સ્નાયુની મજબૂતાઇ માટે દૂધ શ્રેષ્ઠ ખોરાક છે. દૂધ 20% વ્હેય (whey) અને 80% કેસિન (casein) પ્રોટીન છે, બંને સ્નાયુઓનાં નિર્માણ માટે જવાબદાર છે.

2. સ્લીપ બૂસ્ટર : દૂધમાં ટ્રિપ્ટોફેન છે જે એમિનો એસિડ છે. ટ્રિપ્ટોફેન સુસ્તીનું કારણ બને છે તેનો અર્થ એ છે કે તમે ઊંઘ અનુભવશો! તેથી સુતા સમય પહેલાં ગરમ દૂધ ગ્લાસ ઊંઘની મજબૂત કિક આપે છે.

3. હાડકા મજબુત બનાવે છે : મજબૂત હાડપિંજર જીવન જીવવા માટે જરૂરી છે. શરીરને તંદુરસ્ત શરીર ત્યારે કહેવામાં આવે છે જો તમારું હાડપિંજર રોજબરોજ કાર્ય કરે. હાડપિંજરને કેલ્શિયમને પસંદ છે! અને દૂધ કેલ્શિયમનો અત્યંત સમૃદ્ધ સ્ત્રોત છે, તમારા દાંતને કેલ્શિયમની જરૂર છે. દૂધનાં કપમાં 276 – 300 મિલિગ્રામ (એમજી) કેલ્શિયમ છે. દૈનિક ધોરણે પુરુષો / સ્ત્રીઓમાં 1000 એમજી કેલ્શિયમ હોવું જોઈએ.

4. મગજ શક્તિ વધે છે : સંશોધન બતાવે છે કે દૂધ મગજનાં જ્ઞાનાત્મક કાર્યને સુધારે છે. દૂધ વિટામિન બી 12 નો સ્રોત છે, તેમાં બી 12 સારા એવા પ્રમાણમાં હોય છે આમ દૂધ શાકાહારી લોકો માટે વરદાન છે. મગજની શક્તિ અને જ્ઞાનાત્મક કાર્ય માટે વિટામિન બી 12 આવશ્યક છે, તે અલ્ઝાઇમર રોગને અટકાવવામાં મદદ કરે છે. તમારા મગજ માટે, કૃપા કરીને દૈનિક ઓછામાં ઓછું 1 કપ દૂધ પીવો!

5. હાર્ટ એટેકથી બચાવે છે : ગાય ઓમેગા -3 ફેટી એસિડનું ઊંચું મૂલ્ય ધરાવે છે. ઓમેગા 3 એચડીએલ (HDL) કોલેસ્ટેરોલ વધારે છે જે ‘સારા’ કોલેસ્ટેરોલ તરીકે ઓળખાય છે. ઓમેગા 3 હાનિકારક રક્ત ગંઠાઇ જવાથી અટકાવે છે. ઓમેગા -3 હાઈ બ્લડ પ્રેશરવાળા લોકોનાં બ્લડ પ્રેશર સ્તર ઘટાડે છે. ટૂંકમાં, દૂધમાં આવા તત્વો છે જે હૃદય માટે ખૂબ જ સારા છે.

6. એસીડીટી મટાડે છે : ગાયના દૂધમાં ઓમેગા 3, એન્ટીઑકિસડન્ટ સંયોજનો અને પ્રોટીન જેવા પદાર્થો છે જે એસીડીટી મટાડે છે.

7. શરીરની ચરબી ઘટાડે છે (વજન) : દૂધમાં લિનોલીક એસિડ (સીએલએ) છે જે શરીરમાં ચરબી બાળે છે. ડેરી કેલ્શિયમ પણ શરીરમાં વજન ઘટાડે છે. દૂધમાં વિટામીન ડી હોય છે, જે ચરબીને બાળવામાં મદદ કરે છે.

8. કેન્સર નું જોખમ ઘટાડે છે : દૂધમાં એન્ટિ-કેન્સર એજન્ટો હોય છે જે કેન્સર કોશિકાઓનાં વિકાસને અટકાવે છે. કેટલાક સંશોધન સૂચવે છે કે દૂધનો નિયમિત વપરાશ કેન્સર અટકાવે છે. ઑટોગો યુનિવર્સિટીનું સંશોધન અને તેના પરિણામ કહે છે કે દૂધના દૈનિક વપરાશથી આંતરડાનાં કેન્સરનું જોખમ 30% જેટલું ઓછું થઈ ગયું છે. ઘણા અભ્યાસોએ જણાવ્યું છે કે ઓછી ચરબીવાળા દૂધથી અંડાશયનાં કેન્સરનું જોખમ ઓછું થયું છે. દૂધમાં રહેલું સીએલએ-કન્જેજ્યુટેડ લિનોલિક એસિડ એન્ટી કેન્સર એજન્ટ માટે જાણીતું છે.

9. ત્વચાનો મિત્ર : પ્રાચીન સમયથી સ્ત્રીઓ ચમકતી ચામડી માટે દૂધનો ઉપયોગ કરે છે, આજનાં સમયમાં પણ લોકો હળદરની પેસ્ટ અને દૂધ ને ચહેરા પર ચમકતી ચામડી માટે લગાવે છે. પ્રાચીન સમયમાં રાણીઓ અને અન્ય ઉજવણી કરનારા મહિલાઓ દૂધથી સ્નાન કરતી! દૂધ તેમની સુંદરતા માટે જવાબદાર હતું. દૂધમાં આવેલ લેક્ટિક એસિડ મૃત ત્વચા દૂર કરે છે.

10. મેમરી, શક્તિ અને બુદ્ધિ : આયુર્વેદ અનુસાર ગાયનાં દૂધમાં ઓજ (શક્તિ) વધારવા નું શ્રેષ્ઠ દ્રવ્ય છે. સારા આરોગ્ય અને યાદશક્તિ માટે ગાયનું દૂધ શ્રેષ્ઠ છે. ગાયનું દૂધ મગજનાં એવા પ્રદેશો વિકસાવવા માટે મદદ કરે છે જે મેમરી અને બુદ્ધિ માટે જવાબદાર છે.

• મિત્તલ ખેતાણી