આજે 7મી જુલાઈ એટલે ‘વૈશ્વિક ક્ષમા દિવસ’

▶️ માફ કરવાની શક્તિ રાખવી એ શક્તિશાળી માણસની ઓળખ છે.

▶️ ક્ષમા એ આદર અને આત્મગૌરવની નિશાની છે. – ડૉ. સર્વેપલ્લી રાધાકૃષ્ણન

▶️ ક્ષમા એ માનવજાતનો શ્રેષ્ઠ ગુણ છે. – મહાત્મા ગાંધી

ક્ષમા એ મહત્વપૂર્ણ સંબંધો, સમુદાયો અને રાષ્ટ્રોને પણ પરિવર્તિત કરવાની શક્તિ ધરાવે છે. વૈશ્વિક ક્ષમા દિવસ એ જીવનમાં ક્ષમાના મહત્વને પ્રતિબિંબિત કરવાનો સમય છે. તે નારાજગી, ગુસ્સો અને દ્વેષને છોડીને અન્યો માટે તેમજ આપણી જાત પ્રત્યે સહાનુભૂતિ અને ક્ષમા દર્શાવવા માટેનો દિવસ છે. આ દિવસ ક્ષમાની ગહન ઉપચાર શક્તિને પ્રોત્સાહન આપી તે દ્વારા પીડાના ચક્રને તોડવાનો દિવસ છે. ક્ષમા એ ભાવનાત્મક બોજને મુક્ત કરવાની પદ્ધતિ છે. વ્યક્તિગત ફરિયાદોને દુર કરી સમાજ ક્ષેત્રે કોઈ મોટો ફેરફાર લાવવો હોય તો દરેકને ક્ષમા આપવી એ તેનું પ્રથમ પગથિયું છે.  

ક્ષમા કરવાની સાથે સાથે ભૂલતા પણ આવડવું જોઈએ. ઘણા લોકો કહેતા હોય છે કે ‘આઈ ફર્ગીવ બટ આઈ ડોન્ટ ફરગેટ’ તેનો સીધો અર્થ એ છે કે હજુ સુધી જે તે વ્યક્તિ કે ઘટના પ્રત્યે મનમાં દ્વેષભાવ રહેલો છે જેમાંથી માણસ ભાવનાત્મક રીતે મુક્ત થયો હોતો નથી. આપણે ઘાવને શાણપણમાં, તિરસ્કારને કરુણામાં અને તકરારને વિકાસ અને સમજણની તકોમાં બદલી શકીએ છીએ. વિશ્વભરમાં સંઘર્ષના નિરાકરણ અને શાંતિ નિર્માણના પ્રયાસોમાં ક્ષમા મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. તે વેર અને હિંસાના ચક્રને તોડવાની શક્તિ ધરાવે છે.

અમેરિકાની વિસ્કોન્સિન યુનિવર્સિટીના ક્ષમા અંગેના અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે માફી આપનાર લોકોને અમુક બીમારીઓથી ઓછી પીડા થાય છે. બીજી બાજુ, ઓછા ક્ષમા કરનારા લોકોને વધુ સંખ્યામાં સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. ક્ષમા ન આપવાથી તણાવ થાય છે, જે ચિંતા, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને ડિપ્રેશન તરફ દોરી શકે છે. દ્વેષને પકડી રાખવાથી નકારાત્મક લાગણીઓ, ગુસ્સો અને હતાશાની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. ક્ષમા એક પ્રકારનો ઉપચાર છે. તે એક જીવન જીવવાની પદ્ધતિ છે. વ્યવહારિક જીવનમાં ક્ષમાને અપનાવવા માટે કેટલાક ઉપાયો કરી શકાય છે :

ચિંતન અને મનન કરો :- આત્મનિરીક્ષણ કરવા માટે સમય કાઢો અને તમારી અંદરના કોઈપણ વણઉકેલાયેલા સંઘર્ષો અથવા રોષો પર ચિંતન કરો. ક્ષમાનું અન્વેષણ કરવા અને સહાનુભૂતિ કેળવવા માટે ધ્યાનનો  ઉપયોગ કરો.

ક્ષમાનો વિસ્તાર કરો :- તમે જેની સામે ક્રોધ રાખતા હોય અથવા જેની સાથે તમે સંઘર્ષનો અનુભવ કર્યો હોય તેવા કોઈનો સંપર્ક કરો. સમાધાનની સંભાવનાને પ્રોત્સાહન આપતા, નિષ્ઠાપૂર્વક અને કરુણા પૂર્વક ક્ષમા આપો.

સ્વ-ક્ષમાની પ્રેક્ટિસ કરો :- ભૂતકાળની ભૂલો માટે તમારી જાતને માફ કરો. સ્વ-કરુણાને સ્વીકારો અને અંદરથી ઉપચાર થવા દો.

ક્ષમાનો  ફેલાવો કરો :- ક્ષમા અને સમાધાન પર કેન્દ્રિત ચર્ચાઓ, વર્કશોપ અથવા ઇવેન્ટ્સનું આયોજન કરીને તમારા સમુદાય અથવા કાર્યસ્થળમાં ક્ષમાને પ્રોત્સાહિત કરો.

ક્ષમાને સમર્થન આપો :- ક્ષમા, સંઘર્ષ નિવારણ અને શાંતિ નિર્માણને પ્રોત્સાહન આપતી સંસ્થાઓ અને પહેલોમાં યોગદાન આપો. હીલિંગ અને સમાધાન માટે સમર્પિત સ્થાનિક અથવા આંતરરાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમોમાં ભાગ લો. . – મિત્તલ ખેતાણી